...page... Wiki page pagination has not been enabled.

Matteüs 5, 1-12a: Zaligsprekingen

Matteüs 5, 1-12a // Lucas 6, 17.20-26

De tekst

’Bijbel in gewone taal’

(Deze Bijbeltekst komt uit de Bijbel in Gewone Taal, © Nederlands Bijbelgenootschap 2014, p. 1526)

Toen Jezus al die mensen zag, ging hij een berg op. Daar ging hij zitten. Zijn leerlingen kwamen bij hem. Jezus begon zijn leerlingen uitleg te geven over de nieuwe wereld. Hij zei:
‘Het echte geluk is voor mensen die weten dat ze God nodig hebben. Want voor hen is Gods nieuwe wereld.
Het echte geluk is voor mensen die verdriet hebben. Want God zal hen troosten.
Het echte geluk is voor mensen die vriendelijk zijn. Want aan hen zal God de aarde geven.
Het echte geluk is voor mensen die doen wat God wil, en die dat het allerbelangrijkste vinden. Want God zal hun moeite belonen.
Het echte geluk is voor mensen die goed zijn voor anderen. Want God zal goed zijn voor hen.
Het echte geluk is voor mensen die eerlijk zijn. Want zij zullen God zien.
Het echte geluk is voor mensen die vrede sluiten. Want zij zullen kinderen van God genoemd worden.
Het echte geluk is voor mensen die lijden omdat ze doen wat God wil. Want voor hen is Gods nieuwe wereld.
Het echte geluk is voor jullie. Jullie zullen het moeilijk hebben omdat je bij mij hoort. Misschien schelden de mensen je uit, of willen ze je gevangennemen. Misschien vertellen ze allerlei leugens over je. Als dat gebeurt, moet je blij zijn en vrolijk. Want jullie krijgen een grote beloning in de hemel.

Dichter bij de tijd

(Bewerking: C. Leterme)

Toen Jezus de vele mensen zag, ging Hij de berg op.
Wanneer Hij ging zitten, kwamen zijn leerlingen bij Hem.
Hij nam het woord en zei:
‘Gelukkig zijn jullie als jullie niets te verliezen hebben,
want dan horen jullie thuis bij God.
Gelukkig zijn jullie als jullie verdrietig zijn,
want jullie zullen getroost worden.
Gelukkig zijn jullie als jullie zacht en moedig zijn,
want jullie zullen het beloofde land bezitten.
Gelukkig zijn jullie als jullie verlangen dat alles goed wordt,
want jullie zullen dat overvloedig zien gebeuren.
Gelukkig zijn jullie als jullie mild zijn,
want jullie zullen zelf mild behandeld worden.
Gelukkig zijn jullie als jullie een zuiver hart hebben,
want jullie zullen God zien.
Gelukkig zijn jullie als jullie vrede brengen,
want God zal jullie zijn kinderen noemen.
Gelukkig zijn jullie als men je nawijst
omdat je zo goed mogelijk wilt leven
want dan horen jullie thuis bij God.
Gelukkig zijn jullie als je omwille van Mij uitgelachen en vervolgd wordt.
Wees blij en juich, want God zal jullie een rijke beloning geven.

Stilstaan bij ...

Berg
Bij Matteüs is een berg vooral een plaats van onderricht en openbaring.
De berg uit deze tekst herinnert aan de berg Sinaï, waarop Mozes de tien woorden van God kreeg.
Een manier van Matteüs om Jezus voor te stellen als een nieuwe Mozes en het belang van die verzameling uitspraken van Jezus voor de christen te vergelijken met het belang van de tien woorden voor de joden

Armen van geest
Bij Matteüs wijst ‘arm’ vooral op een levenshouding, waarbij men niet gehecht is aan materiële dingen. Een ‘arme van geest’ is iemand die beseft dat alle geluk uiteindelijk van God komt en niet gebaseerd is op bezit of geld.

Merk op: armoede op zich is geen ideaal, anders zouden christenen zich niet zo inzetten om het lot van armen te verbeteren.

Rijk der hemelen
(= Rijk van God)
Joden spreken uit eerbied de naam van ‘God’ niet uit, en vervangen ‘God’ door een woord dat naar Hem kan verwijzen (Bv. hemel, engel...) Zijn Rijk heeft te maken met een levensstijl waarbij men ruimte geeft aan het woord van God. Het heeft niets te maken met het materiële noch met succes, of met werelds machtsvertoon. Op dit punt botste Jezus op onbegrip en verzet bij zijn leerlingen en bij de mensen. Want die dachten dat bij de komst van het Rijk van God de Romeinse bezetter verdreven zou worden.

Zachtmoedige
Iemand die in staat is innerlijke vrede te bewaren.

Land
Oorspronkelijk sloeg dit woord op het Beloofde Land, dat men zou verkrijgen.
Geleidelijk werd ‘land’ het beeld van de liefde en trouw van God.

Gerechtigheid
Gerechtigheid is: leven volgens de tien geboden, in een juiste (rechte) verhouding tussen mensen onderling en tussen de mensen en God.
Jezus is hierbij heel radicaal. Bijvoorbeeld:
. niet alleen iemand doden is verkeerd,
maar ook iemand haten
. je moet niet alleen van je vrienden houden,
maar ook van je vijanden
. aalmoezen geven, bidden en vasten zijn alleen goed
als ze voortkomen uit een juiste ingesteldheid
'Gerechtigheid' is dus niet helemaal hetzelfde als 'rechtvaardigheid' (= iemand recht doen geen wat iemand toekomt)

Barmhartige
Iemand die lichamelijk leed helpt dragen, vergeeft, schulden kwijtscheldt en kwaad met goed overwint.

Zuiver van hart
Iemand die niet leugenachtig, huichelachtig, hypocriet, schijnheilig ... is. In zijn streven zoekt zo iemand zichzelf niet, maar heeft aandacht voor wat uiteindelijk waardevol is.

Vrede
Het joodse woord ‘sjalom’ dat gewoonlijk met ‘vrede’ vertaald wordt, zegt meer dan alleen ‘geen oorlog’. Het verwijst naar een harmonie, een tevredenheid bij de mens, die te vinden is in zijn relatie met zichzelf, zijn medemens, de natuur, God.

Vertellen aan kinderen

Vervang het woord gerechtigheid niet door het woord ‘rechtvaardigheid’, wat erop schijnt te lijken.
Iemand die gerechtig is, is iemand die handelt naar het woord van God.

Bij de tekst

Inhoud

Deze ‘gelukwensen’ geven in een notendop de morele leer van Jezus weer. Ze zeggen tegelijk iets over wie Jezus zelf is.

De eerste vier: bewust zijn van zijn innerlijke beperktheid
. bewustzijn van zijn afhankelijkheid van God
. bewustzijn van zijn tekorten
. bewustzijn van zijn kleinheid tegenover God
. bewustzijn van zijn onvolmaaktheid

De laatste vier: actieve houdingen
. barmhartig zijn (= meeleven en tegemoet komen aan noden)
. zuiver van hart zijn (= eerlijk en oprecht leven)
. vrede stichten (= onrechtvaardige situaties uit de weg helpen)
. vervolgd worden omwille van Jezus (= Jezus navolgen en zijn ideaal in praktijk brengen).

Jezus prijst de mensen die arm zijn treuren, honger en dorst hebben niet gelukkig omdat zij het slecht hebben, maar omdat aan hun ellendige toestand een einde komt:
wie treurt, zal getroost worden
wie honger en dorst heeft, zal verzadigd worden.
Merkwaardig: der armen wordt geen rijkdom toegezegd. Ze worden gelukkig genoemd omdat het rijk van God van hen is, een rijk waarin geen armen en geen rijken meer zijn.

Bergrede

Deze gelukwensen vormen het begin van de eerste rede die in het evangelie van Matteüs voorkomt. Omdat Jezus die rede volgens Matteüs op een berg uitsprak, wordt ze de bergrede genoemd.
Het is weinig waarschijnlijk dat die Bergrede gehouden is zoals Matteüs die in zijn evangelie beschrijft. Zeker is dat hij een afgerond geheel wilde geven van wat Jezus te zeggen had en op verschillende momenten uitgesproken heeft.
Nu komen die uitspraken voor als de krachtlijnen van wat Jezus ideaal vindt en wat voor zijn leerlingen als wegwijzer in hun leven kan functioneren.

Vijf redes

De bergrede is de eerste van de vijf grote redes die Matteüs in zijn evengelie heeft opgetekend, naar analogie van de vijf boeken de Mozes schreef.

De bergrede	Matteüs 5, 1 - 7, 29
De zendingsrede	Matteüs 9, 36 - 11, 1
De parabelrede	Matteüs 13, 1 - 52
De gemeenterede / kerkrede	Matteüs 18, 1 - 35
De eschatologische rede	Matteüs 24, 3 - 25, 46

Suggesties

Kleine kinderen

DOEN

Kleuren

Vertel dat de mensen graag naar Jezus kwamen luisteren: Hij vertelde verhalen die hen deze nadenken over hun manier van leven en Hij zei hun wat in de ogen van God belangrijk was.

De kinderen kleuren deze tekening. Eventueel kunnen ze er zichzelf ook bij tekenen en iedereen die ze er graag bij zouden willen zien.

Klik hier voor een bladvullende tekening.

Grote kinderen

ONDERZOEKEN

Te koop: Geluk

Zonneland Plus 2003 nr 2

Sta stil bij de uitspraken van Ludovic, Katia en Maité.
- Wat denken zij over geluk?
- Is dat ook jouw mening?
Als je 'geluk' moet samenvatten in vier woorden, welke woorden zouden dat zijn?

Hoe kun je de tekst van H. Jackson- Brown samen vatten?
O Men is gelukkig als men alles heeft waar men naar verlangt
O Men is niet gelukkig als men niet houdt van het leven zoals het is.
O Geluk heeft te maken met de manier waarop men geniet van het leven.

En - wat is geluk voor jou?
Zoek eens een beeld uit de natuur om duidelijk te maken wat jij vindt.

Uitspraken over geluk

De kinderen bespreken in groepjes de verschillende uitspraken (selecteren!): ze trachten kort te omschrijven wat geluk voor iemand betekent.
Bijvoorbeeld: geluk ligt in gewone dingen; bij de liefdevolle aandacht voor anderen; in een gezond lichaam; in iets waar je zelf aan werkt; in jezelf; in dankbaar nagenieten; in veel geld ...
En ze zeggen of ze met een bepaalde uitspraak kunnen akkoord gaan of niet en waarom dat zo is.

Klavertjevier

Teken op een flap / een bord een gestileerd 'klavertjevier' (vier hartjes met de hartpunten bijeen). Mensen zeggen dat een klavertjevier geluk brengt.
Noteer in de vier hartjes van het klavertjevier wat de kinderen na hun gesprek aan woorden aanbrengen.

Suggestie: groepeer hun aanbreng rond:
. hebben
. gezond zijn
. kunnen
. gelukkig maken

FILOSOFEREN

Gesprek

Mogelijke vragen
. Indien je heel veel speelgoed zou hebben, zou je dan gelukkig zijn?
. Indien je heel veel vrienden zou hebben, zou je dan gelukkig zijn?
. Indien je heel veel boeken zou hebben, zou je dan gelukkig zijn?

. Is het mogelijk dat je helemaal geen speelgoed hebt en toch gelukkig bent?
. Is het mogelijk dat je helemaal geen vrienden hebt en toch gelukkig bent?
. Is het mogelijk dat je helemaal geen boeken hebt en toch gelukkig bent?

. Wanneer je plezier hebt, ben je dan gelukkig?
. Zou je plezier kunnen hebben en toch niet gelukkig kunnen zijn?
. Is het mogelijk dat je heel veel speelgoed en vrienden en boeken hebt en dat je toch niet gelukkig bent?

. Zou je tegelijk opgewekt en gelukkig kunnen zijn?
. Zou je tegelijk bedroefd en gelukkig kunnen zijn?
. Zou je tegelijk ziek en gelukkig kunnen zijn?
. Zou je gelukkig kunnen zijn en terzelfder tijd vol van vreugde?
. Zou jij gelukkig kunnen zijn terwijl al je vrienden ongelukkig zijn?
. Wat is het verschil tussen gelukkig zijn en tevreden zijn?

Van concreet naar abstract
Concreet
. Was je ooit heel erg gelukkig?
. Wat deed je toen? Wat voelde je toen?
. Ken je mensen die er echt gelukkig uitzien?
. Kun je jezelf gelukkig maken?
. Kun je iemand anders gelukkig maken?

Abstract
. Wat is geluk?
. Is genieten hetzelfde als geluk?
. Is iemand die er gelukkig uitziet ook echt gelukkig?
. Kun je altijd gelukkig zijn?

Voor meer info: filosoferen met kinderen

KENNISMAKEN MET DE BIJBELTEKST

Gelukkig ...

EVEN TESTEN

Gelukkig ben je ...

Viermaal zegt Jezus dat mensen gelukkig zijn.
Kleur het rondje bij de juiste uitleg.

Correctiesleutel
Gelukkig ben je wanneer je niets te verliezen hebt, want dan hoor je thuis bij God.
Wie niets heeft, weet wat echt belangrijk is (Goed)
Mensen die arm zijn, zijn altijd gelukkig (niet goed)
Arm zijn is een voorrecht (niet goed)

Gelukkig ben je wanneer je verdrietig bent, want je zult worden getroost.
Verdrietig zijn is een goede zaak (niet goed)
Verdriet blijft niet duren, er komt een einde aan (goed)
Men is gelukkig als men verdrietig is. (niet goed)

Gelukkig ben je wanneer je verlangt dat alles goed wordt, want je zult het overvloedig zien gebeuren.
Men is goed, als men even in de schoenen van iemand anders kan staan (goed)
Men is goed als men altijd zijn goesting doet (niet goed)
Men is goed als men lief is voor de ander (goed)

Gelukkig ben je wanneer je vrede brengt, want God zal je zijn kind noemen.
Men brengt vrede...
... als men meehelpt een ruzie uit te praten.(Goed)
... door zich alleen met zijn eigen zaken te bemoeien.(niet goed)
... door zelf tevreden te zijn. (Goed)

VERDIEPEN

Gelukkig zijn

Materiaal
Reclames uit tijdschriften
Tekst met de geluk-sprekingen en de contouren van een klavertje vier.

Verloop
. Bezorg de kinderen per groep een aantal reclames, met de vraag:
- Welk soort geluk tonen deze advertenties?
Zo ontdekken de kinderen dat reclame inspeelt op bepaalde invullingen van geluk. Meestal: gezondheid, zich goed voelen, zich verwennen, luxe producten ...
- Welk soort geluk komt er weinig of niet in aan bod?
(geluk om gewone dingen; geluk in de aandacht voor /van anderen)
- Hebben jullie ook een idee waarom dat zo is?

. De kinderen schrijven dan in vier punten wat geluk voor hen is, nadat ze niet alleen hun eigen visie hebben verwoord, maar ook over die van anderen hebben nagedacht.

. Geef de kinderen elk / per twee het blad met de tekst en het klavertje vier. Laat ze elk van de acht gelukwensen zin per zin bestuderen.
Daarna schrijven ze vier gelukwensen van Jezus - naar keuze - over in hun eigen woorden. Bespreek:
- Wat denk je van die woorden van Jezus?
- Vergelijk met de vier zinnen die je eerder over geluk schreef. - Wat valt op?
(Belangrijk: armoede, honger en verdriet niet idealiseren, want daar gaat het niet om. Het gaat erom dat wie op een of andere manier 'arm', 'hongerig', 'verdrietig' is, zal kunnen genieten van een nieuwe situatie, waarbij Gods droom met de mensen gerealiseerd wordt)

. Nodig de kinderen uit om zelf een aantal gelukwensen te formuleren. B.v.
. Gelukkig zij die wat willen doen aan de armoede in de wereld
. Gelukkig zij die hopen op een betere toekomst voor de kinderen
. Gelukkig iedereen die zin heeft in het leven.

Wees gelukkig

In de zaligsprekingen van Jezus gaat het opvallend over levenshoudingen:
- ‘arm van geest’ zijn
- zachtmoedig zijn
- honger en dorst hebben naar gerechtigheid
- barmhartig zijn
- zuiver van hart zijn
- vredelievend zijn

De kinderen zoeken welke levenshouding hoort bij de zaligsprekingen.
Bezorg hen de tekst van de zaligsprekingen. Noteer de levenshoudingen op aparte kaartjes.

ZALIGSPREKINGEN	LEVENSHOUDINGEN
Gelukkig wie arm van geest is, want dan hoor je thuis bij God.	Ik ben niet erg gehecht aan mijn bezittingen
Gelukkig wie treurt, want die zal getroost worden.	Ik ben gevoelig voor de tegenslagen van anderen.
Gelukkig wie zachtmoedig is, want die zal het Beloofde Land bezitten.	Ik kan goed luisteren en troosten
Gelukkig wie honger en dorst heeft naar gerechtigheid want die zal dat overvloedig zien gebeuren.	Ik wil werken aan een betere wereld
Gelukkig wie barmhartig is, want die zal barmhartigheid ondervinden.	Ik vergeef gemakkelijk
	Ik zie heel vaak het positieve in mensen en situaties
Gelukkig wie zuiver van hart is, want die zal God zien.
Gelukkig wie vrede brengt, want die zal kind van God genoemd worden.	Ik kom op voor vrede
Gelukkig wie vervolgd wordt omdat hij gerechtig wil leven, want dan hoor je thuis bij God.

Merk op
Bij sommige levenshoudingen kunnen verschillende zaligsprekingen horen en bij andere geen enkele!)

Reclamespot

Verdeel de groep in groepjes van vier tot zes. Elk van die groepjes maakt een reclamespot waarin men de mensen iets presenteert dat hen kan helpen om gelukkig te zijn.

Nadien wordt deze spot gespeeld voor de rest van de groep.

Bij de bespreking hiervan kun je vragen:
- Werd het spotje overtuigend gebracht?
- Ga je akkoord met de inhoud van het spotje?
- Vind je in het spotje iets terug van de boodschap van Jezus?

TIP
Wie over heel veel tijd beschikt kan de kinderen eerst zomaar een 'spotje rond geluk' laten maken, zonder dat er bij de bergrede werd stilgestaan.
Wat later - wanneer de kinderen geconfronteerd werden met de woorden van Jezus - maken ze opnieuw een 'spotje rond geluk'.
- Is dat hetzelfde?
- Is dat anders? Op welke punten is dat anders?
- Zou Jezus zich terugvinden in dat spotje? Waarom? Waarom niet?

VERTELLEN

De schat

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Uitgeverij Averbode, 2007, p. 31)

Lang geleden woonde in Krakau een arme jood.
Op een nacht hoorde hij in zijn droom een stem die zei:
‘Ga naar de hoofdstad en zoek daar naar een schat
onder de brug bij het koninklijk paleis.’

Hij ging naar de hoofdstad.
en herkende de brug die hij in zijn droom had gezien.
Ze werd bewaakt door soldaten.
Een van de soldaten riep:
‘Wat heb je hier te zoeken?’
‘Ik droomde dat er hier bij de brug een schat zou liggen.’
De soldaat begon hard te lachen.
‘Arme man,’ zei hij,
‘wie vertrouwt er nu op dromen?
Als ik de droom zou geloven die ik had,
moest ik nu naar de stad waar jij vandaan komt.
Want in mijn droom werd gezegd:
‘Er ligt een schat in Krakau bij een jood.
Hij ligt onder de oven van zijn huis.’

De arme jood ging de lange weg terug naar huis.
Hij ging graven onder zijn oven en ... vond de schat.

Naar een Chassidisch verhaal

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 27 december 2017, p. 1)

Wie wil nu niet gelukkig zijn?
Wie wil niet voluit van het leven genieten?
Veel mensen hebben er veel geld voor over
en ondernemen verre reizen om ‘geluk’ te vinden
in de ontspanning, in het gezelschap, in allerlei ‘kicks’....

Zo zocht een arme jood - in het verhaal hierbij - zijn geluk in de hoofdstad.
De aanleiding: een droom die hem had wakker gehouden.
Maar in de hoofdstad kreeg hij te horen
dat het geluk te vinden is onder de oven van zijn huis.
De arme jood ging terug, begon te graven en vond de schat.

Dit verhaal heeft het duidelijk over een doodongelukkige arme jood.
die een schat vindt in zijn eigen huis onder de oven.
Maar het verhaal zegt tegelijk: geluk moet je niet ver zoeken,
het is te vinden op de plaats waar je woont.
Het ligt er wel niet te grabbel! Je moet moeite doen om het te vinden!

Binnenkort start een nieuw jaar.
Mensen wensen elkaar dan veel geluk op alle vlakken:
goede gezondheid, welvaart, liefde …
Maar veel van wat gelukkig maakt, valt niet uit de lucht!
Je moet er zelf ook aan werken.

Het hemd van de gelukkige

(C. LETERME, Een parel voor elke dag, Uitgeverij Averbode 2007, p. 263)

Er was eens een koning die al jaren ziek was.
Hij zei: ‘Ik geef de helft van mijn koninkrijk
aan wie mij weer beter maakt.’
Wijzen uit het hele land kwamen bijeen en bespraken
hoe ze de koning konden genezen.
Na lang beraad besloten ze:
‘We moeten iemand vinden die echt gelukkig is.
Als de koning zijn hemd krijgt,
dan wordt die weer beter.’
De koning vond dat een wijs besluit
en gaf zijn dienaren de opdracht
om overal in het land te zoeken
naar zo’n gelukkig mens.
Eerst vonden ze iemand die heel rijk was.
‘Die kan zijn geluk niet op,’ dachten de mensen.
Maar toen hoorden ze hoe ziek hij was
en hoe weinig hij van zijn rijkdom kon genieten.
Een ander was wel gezond maar bleek heel arm te zijn.
En iemand die rijk én gezond was
had een heel nare vrouw.
En bij een ander ging het niet goed met de kinderen.
Allemaal hadden ze iets te klagen.

Tegen het vallen van de avond bereikten ze een hut.
Ze hoorden de herder die er woonde zeggen:
‘Goddank had ik vandaag genoeg te eten
en kan ik nu gaan slapen.
Wat kan ik nog meer wensen?’
Toen de dienaren van de koning dit hoorden,
waren ze blij
dat ze eindelijk een gelukkig mens hadden gevonden.
Ze klopten aan bij de herder en vroegen naar zijn hemd.
Maar de gelukkige herder was zo arm
dat hij niet eens een hemd bezat.

(Naar een verhaal van: L. TOLSTOÏ)

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 25 januari 2017, p. 1)

'Geluk'
Dat wensen mensen elkaar toe op belangrijke dagen.
Deze drijfveer van heel wat keuzes in het leven
hangt niet samen met rijkdom, noch met gezondheid.

In het verhaal hierbij zoeken dienaren van een ongelukkige koning
tot in de kleinste hoekje van het koninkrijk
naar het hemd van iemand die gelukkig is,
want dit hemd kan hun koning genezen.

Omdat ze dachten dat geluk met rijkdom te maken had,
zochten ze naar gelukkige rijke mensen.
Maar dat viel dik tegen:
rijke mensen kunnen ook tegenslag hebben.

Misschien had geluk te maken met gezondheid.
Dat zou zeker kunnen helpen!
Maar gezonde mensen kunnen arm zijn,
of een partner hebben waarmee het niet botert.

Toen de dienaren bij een arme stakker kwamen,
die zelfs geen hemd had,
beseften ze:
geluk heeft niets te maken met het materiële.

Geluk is in vrede kunnen leven
met zichzelf en de anderen
en zich daar heel goed bij voelen.
Meer moet dat niet zijn!

DOEN

Collage

Vooraf
Scheur uit tijdschriften bladen uit waar grote gezichten op te vinden zijn. Zorg ervoor dat er een zo groot mogelijke variatie van uitdrukking op af te lezen is.
Zorg voor: groot blad; lijm, stiften

Verloop
Overloop de verschillende zaligsprekingen van Jezus. Maakt hierbij gebruik van een kindvriendelijke weergave. Probeer samen met de kinderen bij elke zaligspreking een symbool of een gelaatsuitdrukking te vinden die erbij past.
Daarna zoeken ze die gelaatsuitdrukkingen in het materiaal dat je verzameld hebt. Eventueel kunnen ze een aantal gezichtsuitdrukkingen ‘creëren’. Bijvoorbeeld: tranen tekenen op een gezicht om verdriet weer te geven.
Soms kan het tekenen van een symbool bij een gezichtsuitdrukking ook helpen om een zaligspreking weer te geven: een omgekeerde geldbeugel voor wie arm is; een vredesduif voor wie vrede nastreeft; misschien kan een lammetje zachtmoedigheid weergeven; een hart …
Daarna worden de bewerkte gezichten gegroepeerd per zaligspreking en op een blad geschikt.

Deze collage wordt nadien best niet alleen getoond, maar ook gepresenteerd met wat uitleg bij de tekeningen en de keuze van de gezichten die de kinderen maakten.

TIPS
Bereid deze activiteit goed voor, zodat je de kinderen goed kunt begeleiden. Tracht hiervoor zelf vooraf bij elke zaligspreking een paar alternatieven te vinden.

Klik hier voor meer informatie bij het maken van een collage.

Laat je bij de schikking van het materiaal eventueel inspireren door het volgend kunstwerk van Francoise Burtz:

BIDDEN

Ik wil als geschenk

God,

Ik wil zo graag als geschenk,
een grote doos met daarin:
geluk voor iedereen.

Dan zou ik
aan iedereen iets geven:
een stukje vreugde,
een vleugje blijdschap,
een portie moed

Het is een droom,
ik weet het, God.
Geluk laat zich niet
In een doosje steken

Maar,
Ik wil net als Jezus,
mensen gelukkig maken,
Gewoon, op mijn manier.

(naar K. Van Cleynenbreugel)

Jongeren

VERDIEPEN

Top-10

Zoek samen met de jongeren naar een meer persoonlijke omschrijving van elk van de zaligsprekingen.
Bijvoorbeeld:
Gelukkig wie arm van geest is, want dan hoor je thuis bij God.
- Ik ben niet erg gehecht aan mijn bezittingen
Gelukkig wie treurt, want die zal getroost worden.
- Ik ben gevoelig voor de tegenslagen van anderen
Gelukkig wie zachtmoedig is, want die zal het Beloofde Land bezitten.
- Ik kan goed luisteren en troosten
Gelukkig wie honger en dorst heeft naar gerechtigheid, want die zal dat overvloedig zien gebeuren.
- Ik wil dat er meer vrede is rondom mij; Ik wil werken aan een betere wereld
Gelukkig wie barmhartig is, want die zal barmhartigheid ondervinden.
- Ik vergeef gemakkelijk; Ik zie heel vaak het positieve in mensen en situaties
Gelukkig wie vrede brengt, want die zal kind van God genoemd worden.
- Ik ben niet gewelddadig

Daarna schikken ze de zaligsprekingen volgens belangrijkheid in hun ogen. Leg hierbij veel nadruk op het formuleren waarom ze iets belangrijk vinden.

De goede weg

(Geïnspireerd door de overweging van M. Gallant - 2017.)

Probeer de Zaligheden zo opnieuw te schrijven.
Als je dat gedaan hebt, vergelijk dan even met de tekst van Marc Gallant.
Inspireer je aan zijn tekst om die van jou nog beter te maken.

Spreekwoorden

(Kolet Janssen)

Geluk is niet te koop!
- Kun je ergens geluk kopen?
- Word je gelukkig door bepaalde dingen te kopen? Waarom (niet)?
- Hoe word je dan wel gelukkig?

Geluk en glas breken even ras (snel)!
- Is geluk breekbaar? Waarom (niet)?
- Kun je geluk beschermen? Hoe?
- Bestaat er ook onbreekbaar geluk?

Geluk krijg je als je het met iemand deelt.
- Hoe kun je iets krijgen door het weg te geven?
- Is het gemakkelijker om samen gelukkig te zijn dan alleen? Waarom (niet)?

Geluk mag je niet te ver zoeken
- Zijn er mensen die geluk ver gaan zoeken?
- Moet je op reis gaan om het geluk te vinden?
- Kan geluk ook dichtbij zijn? Zoek voorbeelden.

Ongeluk in het spel, geluk in de liefde.
- Klopt dit spreekwoord volgens jou? Waarom (niet)?
- Als je moet kiezen tussen geluk in het spel of geluk in de liefde, wat kies je dan? Waarom?

VERTELLEN

De spiegel

C. LETERME, 99 verhalen met een knipoog, uitgeverij Averbode 2014, p. 13

In een ver land
lieten een koning en een koningin
een prachtig paleis bouwen.
De mooiste zaal van hun paleis
zou de spiegelzaal worden.
Aan de beste spiegelmaker van hun land vroegen ze
om de grootste spiegel te maken
die hij maar kon maken.

Een tijd later was de spiegel klaar.
Maar toen de dragers die in het paleis droegen,
viel die uiteen in meer dan duizend stukken.
En de droom van de koning en de koningin
over de prachtige spiegelzaal
viel ook in stukken uiteen.
Iedereen in het paleis keek verdrietig
naar de stukjes spiegel op de grond.
Toen zei de architect:
- Laten we met deze stukjes spiegel
één groot mozaïek maken.
Iedereen in het paleis begon heel voorzichtig
de stukjes op te rapen.
Een paar kunstenaars maakten
er een prachtige mozaïek van.

Zo werd de spiegelzaal
het lichtend hart van het paleis
want ieder stukje spiegel weerkaatste op zijn manier
elk licht in de zaal.

Overweging bij het verhaal
(C. LETERME in Kerk en leven, Federatie Rotselaar, 10 januari 2018, p. 1)

‘Scherven brengen geluk’ wordt wel eens gezegd,
Maar intussen is er wel het verdriet om wat in scherven ligt.
Niet alleen glazen en borden kunnen in scherven eindigen,
ook op een ander vlak worden mensen met scherven geconfronteerd:
een ziekte die niet meer te overwinnen valt,
een ruzie die maar niet bijgelegd wordt …
scherven die mensen moeilijk kunnen plaatsen in hun leven.

In het verhaal hierbij zagen de koning en de koningin
hun prachtig project voor de spiegelzaal
in duizenden stukjes uiteenvallen.
Een bijdehandse creatieve architect
kwam al snel met een oplossing op de proppen:
hij liet een paar kunstenaars
een schitterend mozaïek maken met de scherven.

Of dat in het dagelijks leven ook zo werkt
is zeer de vraag.
De dromen die mensen zien stuk gaan, zijn soms niet min:
geluk maakte plaats voor ongeluk, vrede voor oorlog
welvaart voor armoede, gezondheid voor ziekte.
Maar het verhaal daagt wel uit te zoeken
naar wat men kan doen met de scherven ervan.

Eén groot antwoord dat voor iedereen geldt, is er zeker niet!
Daarvoor verschillen mensen nu eenmaal van elkaar
en ook hun dromen zijn verschillend.
Maar op een andere manier naar de ‘scherven’ kijken,
kan wonderen verrichten
kan het leven terug leefbaar maken
en misschien een andere droom realiseren.

MEDITEREN

Geef vreugde in het leven

Waar je ook woont, geef smaak aan het leven.
Werk er aan een betere samenleving
waarin dromen kunnen gerealiseerd worden.

Als iemand in je omgeving geen zin meer heeft in het leven,
geen betekenis meer vindt in het bestaan,
probeer die dan opnieuw de vreugde van het leven te geven,
de betekenis van zijn werk, zijn huis, zijn lijden terug te vinden.
Door zo te doen, beantwoord je helemaal aan de oproep van Jezus:.
‘Wees het licht van de wereld en het zout van de aarde.’

Overwegingen

Valeer Deschacht

(V. DESCHACHT, Herfsttij, een enig mooi seizoen, Uitgeverij Muurkranten)

Mocht het zo worden:
de krenterigen vrijgevig,
de hooghartigen eenvoudig,
de koppigen zachtmoedig,
de humeurigen blijmoedig,
de zelfgenoegzamen medelevend,
de onvriendelijken attentievol,
de ongeduldigen rustig,
de ontrouwen loyaal,
en ikzelf de mens
die ik zou moeten zijn.

Paul Kevers 

Echt geluk is ...

(P. KEVERS in Samuel, uitgeverij Averbode, 2003 nr 2, p. 12)

In het evangelie van Matteüs houdt Jezus vijf keer een grote toespraak. De eerste van die toespraken is de zogenaamde 'bergrede'. Jezus gaat samen met zijn leerlingen een berg op, zet zich neer en begint het volk toe te spreken. Dat doet een beetje denken aan Mozes, over wie het Oude Testament vertelt. Mozes ging ook een berg op, de berg Sinaï. En nadien sprak hij het volk toe. Hij gaf hun de 'tora': een hele reeks afspraken, de basisregels voor het samenleven van het volk van God. Die regels worden samengevat in de 'tien geboden'.

Voor Matteüs is Jezus een nieuwe Mozes. Ook Jezus geeft een aantal basisregels voor het nieuwe volk van God. Die staan in de bergrede, en worden in het begin van die toespraak samengevat in acht 'gelukwensen': de 'acht zaligheden' zei men vroeger. Als je die voor de eerste keer leest, vind je ze misschien een beetje 'soft', iets voor 'seuten'. Maar als je er een beetje over nadenkt, zul je wellicht toegeven dat er moed voor nodig is om zo 'tegendraads' te leven. Niet uit zijn op succes, bekendheid, rijkdom en macht. Maar je inspannen voor vrede, rechtvaardigheid, eerlijkheid en zorg voor de zwaksten. Wie zo leeft, zal waarschijnlijk tegenwerking ondervinden en uitgelachen worden, zoals Jezus zelf. Maar diep in hun hart, zullen die mensen vrede vinden, want alleen door anderen gelukkig te maken, word je zelf gelukkig en maak je de wereld mooier.

Frans Mistiaen s.j.

Zalig niet zij die hebben, maar zij die zich geven!

Tot ons klinken vandaag de woorden:
"Zalig de armen van geest, de zachtmoedigen, de vredestichters..."
Deze zaligsprekingen,
kunnen echter gemakkelijk verkeerd worden verstaan.
 
Jezus zegt hier niet dat de armoede zelf,
de honger, de droefheid of het lijden "op zich" goed zouden zijn.
Jezus spoort ons hier niet aan om het ongeluk en de pijn te zoeken,
als zouden armoede en lijden
noodzakelijke voorwaarden zijn om gelukkig te worden.
Christenen worden hier niet uitgenodigd om passief en mak te blijven
als zij in een sociaal onrechtvaardige situatie zitten.
Hier worden dus niet de armoede of de vervolging zelf geprezen.
Hier worden bepaalde mensen zalig geprezen, - dit wil zeggen:
sommige mensen krijgen van God Zelf een diep gemeende proficiat -
diegenen namelijk die, ook midden in hun armoede, hun honger,
hun droefheid of hun lijden, ja ondanks al hun ongeluk,
toch de innerlijke liefde en overgave van de kinderen van God bewaren.
Niet de uiterlijke ontbering,
maar de innerlijke houding van het hart,
wordt door Jezus zalig geprezen.
"Zalig de armen van geest,
want aan hen behoort nu het Rijk der hemelen!"
Er wordt dus niet gezegd dat het lijden zelf een ideaal zou zijn.
Er wordt ook niet gezegd dat alle armen
automatisch in de hemel komen.
Er wordt een zaligprijzing uitgesproken
over arme en kleine mensen,
niet omdat ze nu arm zijn of pijn hebben,
wel omdat zij, in hun armoede of pijn,
toch blijven reageren met een hart
dat vervuld is van liefde en overgave,
omdat zij nu de liefde van het evangelie beleven: danken, delen, dienen,
ook te midden van hun ongelukkige situatie.
 
Eigenlijk nodigt Jezus ons in de zaligsprekingen uit
los te komen van een spontaan, instinctmatig verlangen
naar een bepaald soort geluk zoals het ons ook wordt opgedrongen
door ons milieu, onze cultuur, onze omgeving,
nl. het oppervlakkig geluk
"verzadigd te worden door vele dingen voor onszelf te hebben",
en Hij vraagt ons open te komen
voor een geluk van een veel dieper niveau:
nl. het geluk van te kunnen en te mogen "liefhebben".
En Jezus durft dat voorstellen aan allen,
ook aan mensen die in de miserie zitten.
Hij zegt niet: "Zalig de armen, want zij zullen uiterlijk rijk worden",
maar: "Zalig de armen van geest,
want aan hen behoort het Rijk der hemelen".
Met andere woorden:
Diegenen die niet gehecht zijn aan de drang naar bezit,
diegenen die niet leven in de illusie
dat verzadiging en rijkdom geluk brengt,
maar die bereid zijn te geven en te delen met anderen,
zíj treden binnen in het Rijk van de liefde
en alleen dat brengt het echte geluk.
Het christendom steunt de pogingen van diegenen
die uit hun ongelukkige situatie willen geraken.
Maar zalig zijn zij die,
te midden van hun rechtmatige drang om hun lot te verbeteren,
er toch op de eerste plaats op uit zijn
dienend en gevend lief te hebben.
Want de dienende en zichzelf-gevende liefde van het Rijk Gods
dat is de allereerste prioriteit,
in rijkdom of armoede, in welke situatie ook!
 
De zaligsprekingen zijn een bemoediging en een felicitatiewens.
Een bemoediging, want aan kleine en eenvoudige mensen
die door droefheid, honger, dorst, haat,
zelfs vervolging worden gekweld, wordt in ieder geval gezegd:
"God staat niet aan de kant van diegenen die u bedroeven.
God staat aan uw kant.
Uw Vader blijft bij u staan, juist nu."
Maar ze zijn ook een felicitatiewens:
Tot die kleine en eenvoudige mensen wordt gezegd:
"In tegenstelling tot de spontane reactie van velen,
sluit gij in uw tegenspoed uw hart en gemoed nu niet af voor God.
Gij weet dat Hij het immers is die u het best
de inspiratie kan geven, de vindingrijkheid,
de kracht, de innerlijke vrede of de overgave
om deze tegenspoed het hoofd te bieden.
Gij blijft reageren met een hart dat vervuld is van liefde
ook op het moment
dat gij misschien te weinig uiterlijk tastbare hulp rondom u voelt."
 
Zalig de "armen" betekent dus niet
dat God de "uiterlijk behoeftigen" gelukkig prijst,
maar wel de "innerlijk eenvoudigen",
zij die met respect en bescheidenheid omgaan
met de mensen en de dingen.
De "treurenden" die Jezus zalig prijst,
zijn niet de zwartkijkers en de pessimisten die zichzelf beklagen,
maar diegenen die oog hebben
voor het verdriet en het leed van anderen.
De "zachtmoedigen" die Jezus zalig prijst,
zijn niet de sentimentele zwakkelingen,
maar de lieve, tedere, geweldloze mensen.
De "gerechtigen" zijn niet diegenen die erop uit zijn
hun recht op te eisen,
maar diegenen die voor iedereen zonder onderscheid
en op dezelfde manier waardering kunnen opbrengen.
De "barmhartigen" zijn niet de bevreesde slappelingen,
maar diegenen die zo sterk zijn
dat zij de eerste stap durven zetten om te vergeven.
De "zuiveren van hart" zijn niet de puriteinen,
maar de ongecompliceerden, de rechtzinnigen.
De "vredestichters"
zijn niet diegenen die, om zelf geen last te krijgen,
alle ruzies proberen te sussen en alle problemen proberen toe te dekken,
maar diegenen die moedige gebaren stellen van verzoening.
De "vervolgden" zijn niet diegenen
die zich steeds tekort gedaan en verongelijkt voelen,
maar diegenen die de verdediging
van de onderdrukten en de machtelozen moedig op zich nemen.
Zij worden ook vandaag door God zalig geprezen.
 
Voor ons een hele opgave toch wel,
om, zelfs in de donkere dagen van ons leven, te blijven reageren
als kinderen van de Vader en volgelingen van Jezus,
dit wil zeggen, als liefhebbende mensen
die geven, delen en bezorgd zijn voor anderen.
Laat ons bidden dat ons hart in die uren van beproeving
niet doordrenkt worden van bitterheid en geslotenheid,
maar eerder rustig straalt van diepe vreugde
omdat wij het diepe geluk kennen
te behoren tot die groep van mensen
die de vrienden zijn van de Heer, die Hij zalig prijst.

God prijst zijn vrienden zalig (2017)

Deze zaligsprekingen
kunnen gemakkelijk verkeerd worden verstaan.

Jezus spreekt niet tot iedereen.
Hij roept zijn leerlingen bij Zich.
Hen prijst Hij zalig, niet iedereen.
En Hij zegt hier niet dat de armoede,
de honger, het lijden of de vervolging ‘op zich’ goed zouden zijn
of het ideaal moeten zijn voor iedereen.
Mensen worden hier niet uitgenodigd om passief en mak te blijven,
als zij sociaal onrechtvaardig worden behandeld. Neen!
Uit een grote menigte worden hier bepaalde mensen zalig geprezen,
diegenen namelijk die, ook te midden van hun armoede, hun honger
of hun lijden, ja ondanks al hun ongeluk,
toch Jezus’ leerlingen blijven, toch de innerlijke houding bewaren
van liefde en overgave van de kinderen Gods.
Niet de uiterlijke armoede van de behoeftigen van de hele aarde
wordt door Jezus zalig geprezen,
maar wel de innerlijke houding in het hart van Zijn leerlingen:
"Zalig de armen van geest,
aan hen behoort nu het Rijk der hemelen!"
Er wordt dus helemaal niet gezegd dat het lijden een ideaal zou zijn.
Er wordt ook niet gezegd dat alle armen
automatisch in de hemel komen.
Er wordt van Godswege een zaligprijzing, een felicitatiewens,
uitgesproken over sommige arme en kleine mensen,
niet omdat ze arm zijn of pijn hebben,
wel omdat zij de armengeest van het evangelie blijven beleven,
dwz. liefdevol blijven danken, delen en bezorgd zijn voor anderen,
ook te midden van hun ongelukkige situatie.
Eigenlijk nodigt Jezus ons
- de beperkte groep van zijn leerlingen dus - uit
los te komen van het spontaan verlangen
naar het oppervlakkig geluk,
dat allen instinctmatig in zich voelen,
nl. het verlangen “verzadigd te worden
door vele dingen te bemachtigen voor onszelf”.
De moderne mentaliteit, onze omgeving, de reclame of de lotto
gaan dat verlangen naar het oppervlakkig geluk
“veel te hebben voor onszelf” geweldig aanmoedigen,
dikwijls zelfs als het hoogste ideaal opdringen.
Jezus vraagt zijn leerlingen open te komen
voor een geluk van een veel dieper niveau:
nl. het geluk van “te kunnen en te mogen liefhebben”.
En dat dieper geluk van “beminnend door het leven te gaan”
durft Hij voorstellen aan al Zijn leerlingen,
ook aan diegenen onder hen die in de miserie zitten.
Hij zegt niet: "Zalig de armen, want zij zullen rijk worden",
maar: "Zalig de armen van geest,
want aan hen behoort het Rijk der hemelen,
het Rijk van de liefde".
Het christendom is dus niet tegen de sociale vooruitgang
of tegen de bevrijding uit onrechtvaardige structuren.
Integendeel het steunt de pogingen van diegenen
die juist uit hun ongelukkige situatie willen geraken.
Maar het gaat over de manier waarop.
Het evangelie zegt: Zalig zijn zij die,
te midden van hun rechtmatige drang om hun lot te verbeteren,
er toch op de eerste plaats op uit zijn
om lief te hebben, dit wil zeggen: zichzelf te geven en anderen te dienen.
Want de dienende liefde van het Rijk Gods
dat is de allereerste prioriteit,
in rijkdom of armoede, in welke situatie ook!

Door de zaligsprekingen wordt in ieder geval gezegd
aan ons, de volgelingen van Jezus,
die op bepaalde momenten door droefheid, honger, dorst, haat,
zelfs vervolging worden gekweld:
"God staat niet aan de kant van diegenen,
die u miserie of lijden aandoen.
God staat aan uw kant.
Uw Vader blijft bij u staan, juist nu."

Het zijn de gelovigen onder de lijdenden die worden gefeliciteerd,
zalig geprezen door God,
natuurlijk niet omwille van hun miserie,
wel omwille van hun innerlijke kracht
om tegen hun miserie te reageren.
Aan hen wordt gezegd:
"Zalig zijt gij, want,
in tegenstelling tot de spontane reactie van velen,
sluit gij in uw tegenspoed uw hart en gemoed nu niet af voor God.
Gij weet immers dat het Zijn liefde is
die u het best de inspiratie kan geven
om uw tegenspoed het hoofd te bieden,
de vindingrijkheid, de kracht, de innerlijke vrede of de overgave.
Gij probeert uw lot te verbeteren, dat is evident.
Maar niet op eender welke manier.
Bij alles wat gij onderneemt, blijft gij toch altijd reageren
met een hart, dat vervuld is van een liefde,
die zichzelf wil wegschenken en anderen wil dienen."

Marc Gallant, trappist (Orval)

Het geheim van God

De zaligsprekingen, die wij komen te horen, schetsen ons een portret van God. De zaligheid is het geluk van God. Als eerste zaligspreking hoorden wij: “Zalig zijn de armen van geest”, in moderne vertaling: “Gelukkig zij die zich arm weten voor God”. Zo de armen van geest gelukkig zijn, wil dat dan zeggen dat God arm is? Is dat echt zo? Is God arm?

Ja, de armoede is het groot geheim van God. God heeft niets. God is, eenvoudigweg. Wat je hebt, is iets buiten je zijn; wat je hebt is iets toegevoegd aan je zijn. Vroeger had ik zwart haar; nu heb ik grijs haar; maar ik ben steeds dezelfde met de veranderende dingen aan de buitenkant van mijn zijn. God heeft geen buitenkant, Hij heeft niets buiten zijn zijn. Hij schept door zijn aanwezigheid, Hij schept binnen zijn aanwezigheid. Er bestaat niets buiten Gods aanwezigheid. Maar God bezit zijn schepping niet: Hij laat de mens zijn eigen vrijheid gaan, Hij laat de schepping haar eigen weg gaan volgens haar eigen natuurwetten en haar eigen evolutiemogelijkheden. En zo heeft God niets. God is arm, totaal arm.

Maar Gods armoede gaat nog veel dieper. God bezit zelfs niet eens zichzelf. God is arm aan zichzelf omdat Hij liefde is, beweging naar de andere toe. De Vader bezit niets omdat Hij aan de Zoon alles geeft wat Hij is, Hij is één en al beweging naar de Zoon. De Zoon van zijn kant, bezit niets: alles wat Hij is ontvangt Hij van de Vader. Hij is één en al onthaalbeweging naar de Vader toe. En zo is God absolute armoede. Hij bezit niet zichzelf en Hij bezit niets buiten zichzelf. Bij God is er niet het minste spoor van bezit. De Vader is relatie: van eeuwigheid zegt Hij tot de Zoon: ”Jij bent alles voor me”. Hetgeen de Zoon beantwoordt met een even radicaal: ”Jij bent alles voor me”. De Heilige Geest is de liefdesrelatie van de Vader en de Zoon die hen van zichzelf ontdoet om er te zijn voor de andere.

Van alle wezens is God de armste, Hij die niets bezit omdat Hij alleen maar is. Zo je dit perspectief te schokkend vindt, dan mag je ook zeggen: “God is rijk”, op voorwaarde dat je daar onmiddellijk aan toevoegt: “God is rijk aan liefde, maar niet aan bezit”. Rijk zijn aan liefde is precies hetzelfde als arm zijn, want het is in relatie zijn, er niet zijn voor zichzelf maar voor de andere. God is oneindig in relatie, oneindig van zichzelf ontdaan: Hij is oneindig arm. Het bezitten is de tegenpool van God. God is, wij bestaan, wij hebben ons beperkte zijn. Wij bestaan: wij staan op een wezensgrond die niet van ons is, wij staan op een wezensgrond die wij gekregen hebben. In die zin kunnen we zeggen dat God niet bestaat: Hij staat op niets, noch op tijd noch op ruimte die door de wetenschap meetbaar is. Hij is zijn eigen wezensgrond.

De liefde alleen laat ons toe arm te worden van onszelf, er niet meer te zijn voor onszelf, afstand te doen van dit onszelf-bezitten. De arme van geest, waar Jezus het over heeft, is de mens die alles van God verwacht, de mens die niet steunt op zijn eigen bezit, die rekent op God en niet op zijn eigen mogelijkheden, de mens die zich niet voor zichzelf wil houden, maar er wil zijn voor de andere.

De heiligen die wij vandaag vieren zijn allen armen van geest. Zij hebben een voet gezet in de beweging die de liefdesbeweging is van God zelf, dit arm zijn aan zichzelf omdat men niet meer leeft voor zichzelf. God alleen is heilig. De heiligheid is zijn wezen, zijn niet-op-zichzelf-gericht-zijn. Heilig worden betekent voor ons in deze armoede van God de rijkdom van de liefde vinden. Op de een of de andere manier hebben al de heiligen die ons zijn voorgegaan dit geheim ontdekt en hebben zij uit liefde zichzelf laten varen.

De weg naar de heiligheid? De Rijnlandse mysticus Tauler wijst ons de weg als hij telkens weer herhaalt: “Lass fahren”, klampt je niet vast aan bezit buiten je, klampt je niet vast aan jezelf. Je bent van God. Laat alles varen, dan ben je van God en van niets anders. In dit zijn van Hem ben je arm, ben je zalig, ben je in God.

Het belang van kleine dingen

Met de zaligsprekingen nodigt Jezus ons uit tot de heiligheid. Hoe kunnen wij die zaligsprekingen waarmaken in ons leven? De eenvoudigste manier bestaat erin de kleine dingen te doen met een grote liefde die niet kijkt naar zichzelf.

Op het einde van de 4e eeuw was iedereen benieuwd naar het leven van de kluizenaars in Egypte. Cassianus, een priester van Marseille, heeft dan als pelgrim de woestijn van Egypte afgereisd. Hij vertelde het volgende: er was een kluizenaar in Egypte die, na 20 jaar buitengewone boetedoening, aan God de vraag stelde: “Heer, hoever sta ik nu in heiligheid?” Daarop toonde God hem een boef die zich zojuist bekeerd had en Hij zei: “Kijk, jij staat net zover als die boef die zich zojuist bekeerd heeft. Want die, ten minste, kijkt niet hoever hij staat in heiligheid, maar hij loopt met al zijn ellende mijn barmhartigheid tegemoet”.
De kluizenaar maakt zich die les ten goede, en na 20 jaar vraagt hij nog eens aan God hoever hij staat in heiligheid. God toont hem nu twee vrouwen in een klein huisje bij Alexandrië. Ze zijn schoonzus van mekaar, en - ze leven in vrede! En de Heer zegt tot de kluizenaar: ”Kijk zover sta je. Jij bent op het peil van die twee vrouwen die leven in een vrede waarvan de harmonie door niets vertroebeld wordt”.

Dat verhaal is niet alleen een bedenking over de waarde van het kluizenaarsleven in vergelijking met het leven in gemeenschap, het is ook een mooie parabel over het belang van de kleine dingen. Twee vrouwen die twee schoonzussen zijn, die voortdurend aanleiding kunnen vinden om ongenoegen te krijgen of ruzie te maken, bewerkstelligen dit mirakel samen te leven in een harmonieuze vriendschap die door niets verstoord wordt. Dat veronderstelt dat zij diep de zaligsprekingen waarmaken in haar dagelijks leven :
- de armoede van geest, die altijd bereid is de andere te onthalen, de andere in zijn eigenheid te ontvangen van God;
- de zachtmoedigheid die steeds naar het positieve uitziet en zich daarom niet ergert aan de zwakke kanten van de andere;
- de barmhartigheid die steeds weer vergeeft, tot 70 maal 7 maal toe;
- de zuiverheid van hart die de andere niet gebruikt, die de andere niet tracht te annexeren.
Met dit alles zijn zij waarlijk vredestichtend, meer begaan met de andere dan met zichzelf. Ook leven zij met elkaar in duurzame vrede: ze zijn gelukkig, ze leven volgens de zaligsprekingen.

Dat evenwicht in de omgang met elkaar in het dagelijkse leven, is een wezenlijk kenmerk van de heiligheid. Het is immers niet mogelijk voortdurend de kleine dagelijkse dingen te volbrengen met innerlijke vrede en vreugde als wij ze niet doen met grote liefde. Pascal heeft daar een kernachtig woord over. Hij zegt: 'De kleine dingen doen als grote dingen, omwille van de majesteit van Jezus Christus die ze in ons doet'. Inderdaad, om de zaligsprekingen in ons leven te laten groeien, kunnen wij niet anders dan Jezus ze in ons te laten volbrengen, want ze gaan onze krachten te boven.

Zo wij blijven in tegenwoordigheid van Christus met al zijn majesteit, dan is een onachtzaamheid of een ongepast woord vanwege een broeder van zo weinig tel dat wij niet stil blijven staan bij de zwakheid van onze medebroeder. Voortdurend staan wij voor de keus, ofwel bewust te leven in Gods liefde voor ons, en dan wordt ons hart ook groter, ofwel ons te verkneukelen in de menselijke tekortkomingen rondom ons, maar dat is louter egocentrisme, en dan verschrompelt ons hart. De heiligheid, de echte heiligheid, brengt ons in Gods intimiteit, want ze maakt plaats in ons hart opdat Jezus er de zaligsprekingen zou kunnen beleven. Dat is de goede manier om God reeds op aarde te aanschouwen.

Armen van geest (Allerheiligen 2015)

De zaligsprekingen schetsen ons een portret van God. De zaligheid is het geluk van God. De zaligsprekingen zeggen ons hoe wij in dit geluk kunnen delen. Onrechtstreeks vernemen wij zo waarin Gods geluk bestaat. Zo de armen van geest zalig zijn, wil dat dan zeggen dat God arm is? Is dat echt zo? Is God arm?

Ja, de armoede is het grote geheim van God. God is arm omdat Hij liefde is, beweging naar de andere toe. De Vader bezit niets omdat Hij alles wat Hij is aan de Zoon geeft. Hij is één en al beweging naar de Zoon. De Zoon van zijn kant, bezit niets: Hij is puur onthaal dat alles wil ontvangen van de Vader. Hij is één en al beweging naar de Vader toe. En zo is God absolute armoede. Hij heeft niets. Bij Hem is er niet het minste spoor van bezit. Hij bezit niet zichzelf: Hij geeft alles, en moet alles ontvangen. Door Hem te onthalen geeft de Zoon aan de Vader te kunnen zijn wie Hij is. Door hem alles te geven wat Hij zelf is, geeft de Vader aan de Zoon, zoon te kunnen zijn. De Heilige Geest is de geest van armoede, van totale zelfgave, binnen God. Van eeuwigheid zegt de Vader tot de Zoon: ”Jij bent alles voor me”. Hetgeen de Zoon beantwoordt met een even radicaal: ”Jij bent alles voor me”. En de Heilige Geest is het dynamisme zelf van dit wederkerig er-voor-de-andere-zijn.

Van alle wezens is God de armste: Hij bezit niets buiten zichzelf. Hij bezit niets omdat Hij alleen maar is. Zo dit perspectief u al teveel schokt, zeg dan liever: “God is rijk”, maar voeg er onmiddellijk aan toe: “rijk aan liefde, maar niet aan bezit”. Rijk zijn aan liefde is precies hetzelfde als arm zijn. God is oneindig arm. Het bezitten is de tegenpool van God. God is, wij bestaan, wij hebben ons beperkte zijn. Wij bestaan: wij staan op een wezensgrond die niet de onze is, maar die wij gekregen hebben. Aan dit stukje zijn, beperkt in de tijd en in de ruimte, klampen wij ons vast om niet te vallen in het niets …

De liefde alleen laat ons toe arm te worden van onszelf, er niet meer te zijn voor onszelf, afstand te doen van dit onszelf-bezitten. De arme van geest, waar Jezus het over heeft, is de mens die alles van God verwacht, de mens die niet steunt op zijn eigen bezit, die rekent op God en niet op zijn eigen mogelijkheden, de mens die zich niet voor zichzelf wil houden, maar er wil zijn voor de andere.

De heiligen die wij vandaag vieren zijn allen armen van geest. De arme van geest zet een voet in de beweging die de liefdesbeweging is van God zelf, dit arm zijn aan zichzelf omdat men niet meer leeft voor zichzelf. God alleen is heilig. De heiligheid is zijn wezen, zijn niet-op-zichzelf-gericht-zijn. Heilig worden is in deze armoede van God, de rijkdom van de liefde vinden. Op de een of de andere manier hebben al de heiligen die ons zijn voorgegaan dit geheim ontdekt en hebben zij uit liefde zichzelf laten varen.

De weg naar de heiligheid? “Lass fahren”, herhaalt ons de Rijnlandse mysticus Tauler!

Niet te koop (2017)

“Gelukkig die arm van geest zijn, gelukkig die verdriet hebben, gelukkig die zachtmoedig zijn ...” Wij hoorden zojuist het tegenovergestelde van wat de media ons dag na dag voorschotelen. De Zaligsprekingen zeggen ons niets over het geluk dat in de winkels te koop is. De Zaligsprekingen spreken ons in de eerste plaats over God en over het geluk van God. God is gelukkig: maar zijn geluk is geen kwestie van hebben, maar van zijn. Het geluk van God is een dieptegeluk, het geluk zich te mogen geven, het geluk van de onbaatzuchtige liefde: de Zaligsprekingen tonen ons het hart van God.

Jezus spreekt ons op de eerste plaats over God, want Hij is het Woord waardoor God zichzelf kenbaar maakt. Jezus openbaart ons vandaag dat God arm is, dat Hij zachtmoedig is, barmhartig, vredelievend. En dat God verdrietig is ook, om alles wat er misloopt met de mensen. Zolang wij niet totaal één zijn met God, kunnen wij niet totaal in zijn geluk delen. Hier op aarde zijn wij nog op weg naar dat geluk. Het Aramese woord “asjre” dat Jezus gebruikt heeft, en dat wij vertalen door “zalig”, houdt daar rekening mee. Dat woord heeft iets te maken met “lopen, gaan, op weg zijn”. “Zalig de armen van geest” zouden wij best kunnen vertalen met er die dynamische betekenis in te leggen. Het zou dan worden: “je bent op de goede weg als je arm van geest bent”, “je bent op weg om gelukkig te zijn als je barmhartig bent”. Willen we eens proberen de Zaligheden zo te vertalen?

Je bent op goede weg naar het geluk als je arm van geest bent, als rijkdom en bezit, weelde en luxe niet het einddoel van je leven zijn, als je bereid bent te delen met hen die nauwelijks te eten hebben. Maar je bent op de verkeerde weg als je meent dat je alleen gelukkig kunt zijn wanneer je zoveel geld hebt dat jij je alles kunt permitteren, wanneer je zoveel macht hebt dat je naar niemand hoeft om te zien.

Je gaat de richting op om gelukkig te worden als je verdriet hebt om al het onrecht, het kwaad en de ellende die er in de wereld is, en als je probeert daar iets aan te doen. Maar je bent op de verkeerde weg als het je alles onverschillig laat.

Je bent op de goede weg naar het geluk als je zachtmoedig bent, als je geen kwaad met kwaad vergeldt, als je kunt vergeven en vergeten. Maar je bent op de verkeerde weg als je wraak koestert, als je terugslaat, als je probeert je op te werken ten koste van anderen.

Je bent op de goede weg als je hongert en dorst naar rechtvaardigheid, als je opkomt voor de mensenrechten. Maar je bent op de verkeerde weg als je over rechtvaardigheid en eerlijkheid heen trapt en anderen uitbuit tot eigen voordeel.

Je bent op goede weg als je barmhartig bent, als je meeleeft met hen die in nood zijn, als je altijd klaar staat om hulp te bieden. Maar je bent op de verkeerde weg als je hardvochtig bent en als menselijk leed je onberoerd laat.

Je bent op goede weg als je zuiver bent van hart, als je hart niet verdeeld is, maar eerlijk, loyaal, en je God dient met heel je hart, zonder berekening of geaffecteerde godsvrucht, en als je in de andere een kind van God ziet dat in klaarheid moet bemind worden. Maar je bent op de verkeerde weg als God voor je een middel wordt voor macht en invloed om de anderen te gebruiken voor je welzijn en genot.

Je bent op goede weg als je vrede sticht, als je in oprechte verstandhouding met je medemensen wil leven, als je probeert mensen met elkaar te verzoenen, als je de zon niet laat ondergaan over uw toorn. Maar je bent op de verkeerde weg als je wrok koestert, als je met geweld doorzet en probeert profijt te halen uit het feit dat anderen ruzie met elkaar hebben.

Je bent op goede weg als je wel eens iets onaangenaams kunt incasseren, of nog dat je vervolgd wordt of uitgescholden omwille van je inzet voor rechtvaardigheid. Maar je bent op de verkeerde weg als je anderen monddood maakt of probeert te liquideren omdat ze je carrière in de weg staan of omdat ze er anders over denken dan jijzelf.

Jezus richt zich tot het diepmenselijke in ons. Hij activeert hetgeen in ons geschapen is naar Gods beeld en gelijkenis. Jezus nodigt ons vandaag uit op weg te gaan naar het geluk van God, dat van ons mensen maakt met een ruimer hart, met een hart dat op Jezus’ hart gaat gelijken. Om de zaligsprekingen te begrijpen mogen we zien hoe Jezus ze ons heeft voorgeleefd. Hij die alles van de Vader ontvangt was als mens ook de hoogste uitbloei van het geslacht der “anawim”, de armen van Jahweh, die alles van God verwachten.
Mag Hij ons de kracht geven met Hem op weg te gaan naar het geluk dat van God komt.